3a. Foutzoeken: Controlepunten.
- Aha, je bent
dus het ongeduldige type, je krijgt het
niet voorelkaar om alle bovenstaande
informatie te lezen en al die dingen te
gaan doen. Je wilt alleen de meest
noodzakelijke informatie. Tsja, dan is
deze checklist geknipt voor jou als jouw
EM flipperkast niet (goed) werkt. Volg
gewoon deze lijst...
- Kijk of er wel stroom staat op het stopcontact.
- Meet of er 220 volt naar de transformator gaat. Dertig jaar oude (en soms nog oudere) netsnoeren kunnen makkelijk een breuk vertonen binnenin. Meet de spanning na met je multimeter aan de primaire (ingangs) kant van de transformator.
- Controleer alle zekeringen met de multimeter. Kijk bij het Zekeringen hoofdstuk hoe dat moet. Kijk de zekeringhouders ook goed na op breuk.
- Overtuig je ervan dat de aan/uit schakelaar wel werkt naar behoren (mits aanwezig) en zet hem op AAN.
- Kijk of er wel vrije spelen op de teller staan, zoniet zet die er dan op, desnoods met de hand.
- Probeer
een spel te starten met de
startknop op de muntdeur.
Als er dan niets gebeurt en het is een Gottlieb kast:- ga naar het Reset Bank hoofdstuk.
De scoremotor door blijft alsmaar doordraaien:
- Als het een kast met telwerken is kijk dan bij het Telwerken hoofdstuk.
- Als het een kast van de 50'er jaren is, zonder tellers maar met oplichtende score kijk dan bij het hoofdstuk over de Stappenschakelaars.
- Als
het spel wel start maar :
- Er slaat meteen een zekering door dan is er een spoel doorgebrand, of bij Williams en Bally machines uit de jaren 70, een probleem met een gelijkrichter, kijk bij het hoofdstuk over Bruggelijkrichters voor meer informatie.
- Er blijft een spoel of telwerk aangetrokken staan, zie het verhaal over hangende score-relais.
- Zaken zoals het aantal spelers, bal nummer, bonus, niet naar nul terug willen springen (resetten), raadpleeg het Stappen schakelaars hoofdstuk.
- Sommige spel opties vertikken het, ga naar de afdeling spel opties.
3b. Foutzoeken: Veel voorkomende fouten.
- Op dit punt
belandt heb je de telwerken, score-relais
en stappenschakelaars schoongemaakt en
nagekeken. De machine werkt echter nog
steeds niet correct. Heb vertrouwen, je
hebt nu zo'n 75% van de klus geklaard en
het einde van alle werk (en dus het begin
van een goed potje flipperen) komt nu in
zicht.
Hier volgt nog een lijst van veelvoorkomende problemen bij EM kasten en de oplossingen ervoor:
- Geen
tegoed op de creditteller.
Ja ho eens even, aan het begin van deze handleiding heb ik al eens verteld dat flipperkasten (amusementsautomaten) bedoeld zijn om er geld mee te verdienen. Gooi er dus eens een kwartje of gulden in of zet met de hand een paar "tikken" op de teller. Vooral als je de machine van een exploitant hebt gekocht zal deze zeer waarschijnlijk nog niet op gratis spelen zijn ingesteld. - Je
steekt de stekker in het
stopcontact, zet de kast aan maar
er gebeurt helemaal niets, geen
licht, geen nul komma niets.
Dit is een typische fout die bij veel kasten voorkomt die erg lang in de opslag hebben gestaan.Heb je de zekeringen nagekeken? Dat klinkt natuurlijk al te simpel maar we vergeten allemaal wel eens om dat te doen.
Bij Gottlieb machines (maar ook bij veel Bally en Williams kasten) gaat de spanning direct van de uitgang van de transformator (via de zekeringen) naar het "hold relais" ergens onder in de kast. Dit relais heeft in de regel een of twee contacten. Als deze contacten vuil of verbogen zijn komt de spanning nooit in de rest van de flipperkast tercht en werkt er dus ook niets. Zoek eens naar het meest verbrandt uitziende relais onder in de kast, grote kans dat dat het hold relais is. Dat het er zo lekker crispy gebakken uitziet komt doordat dit relais continue aangetroken staat, zelfs als er niet wordt gespeeld. Dit geroosterde uiterlijk wil echter beslist niet zeggen dat het relais kapot is. Druk het relais met de hand eens op "aan" en maak evt de contacten schoon of stel deze goed af.
Bally en Williams kasten hebben bovendien een latch relais in het game over circuit dat een contact bezit wat alle lichtjes in de kast aanstuurt. Als dit contact vuil is of fout afgesteld dan zal er ook geen enkele lamp willen branden.
De aan/uit schakelaar en de verlichting?
Bedenk hierbij wel dat flippers van voor1970 (in het bijzonder de Gottlieb kasten) meestal ggen schakelaar hebben! Speciaal bij Gottlieb machines moet je de verlichting inschakelen door een keer een spel te starten. Bij Williams an Bally kasten (tot 1977 aan toe) moet je bijna altijd de linker flipperknop een keer indrukken om de verlichting in te schakelen.Om van dit gedoe verlost te zijn kun je alle contacten op het "hold relais" zodanig buigen dat ze altijd op "aan" staan, vervolgens knip je een van de draden van de spoel los zodat je tegelijk van het eeuwige gebrom van dit relais bent verlost. De keerzijde van deze medaille is dat wanneer je de flipperkast middenin een spel uitschakelt en later weer aanzet, je dan weer in het zelfde spelletje terecht komt. Het spel wordt namelijk niet meer beeindigd door het hold relais. (Dit hold relais wordt ook wel "Anti-Cheat relais" genoemd bij sommige Bally kasten).
Bij de kasten zonder aan/uit schakelaar is het het beste om er zelf eentje te monteren. Dit is een simpel karweitje, neem een van de draden van het netsnoer los VOOR de zekering en leidt die naar de schakelaar, vervolgens moet er natuurlijk een draad van de schakelaar terug naar het punt waar je de voorgaande draad hebt losgenomen. Gebruikt hiervoor 1 ader van een stukje netsnoer. Gebruik als schakelaar een enkelpolige tuimelschakelaar die je bij een goede electronicawinkel wel kunt kopen. Er staat verderop een foto van deze constructie bij het hoofdstuk over Gottlieb munt deurtjes.
- Controleer de contacten van de muntinworp. In het bijzonder bij Williams flippers is dit belangrijk. Als het contact dat een ongeworpen munt detecteert bij deze kasten blijft hangen, dan doet de hele flipperkast het niet meer.
- Gottlieb
kasten vanaf 1975 die niet naar
behoren willen resetten.
In deze kasten is de beruchte reset bank vervangen door drie latch relais genaamd het Ax, Bx, en Cx relais. Deze relais vind je in de kopkast. De contacten bij dit type latch relais hebben een erg kleine bewegingsruimte. Ze moeten dus buitengewoon nauwkeurig worden afgesteld om de kast goed te laten resetten. Daarnaast is het ook nog zo dat je deze relais maar al te gemakkelijk kunt ontregelen, je hoeft het metalen anker maar iets verkeerd te bewegen met de hand en de hele contacten bende ligt uit de huoders. Het gevolg is een reusachtige puinhoop en het is werkelijk een gigantische rotklus om alle contacten weer op de juiste plaats tegelijk in de houder te krijgen.
Vertaler dezes kan hier over meepraten [censuur].
- Geen
tegoed op de creditteller.
Brug- oftewel Graetzgelijkrichters en condensatoren in 1972 en latere Williams' EM flippers. Zie je hier de twee verschillende types bruggelijkrichters die er worden gebruikt? Ze werken allebei precies hetzelfde en zien er alleen maar verschillend uit! Als je een nieuwe gelijkrichter moet kopen dan ziet deze er uit zoals die op de rechter foto. De bruggelijkrichter en condensator zetten wisselspanning om naar gelijkspanning.
- De
hoofzekering van de spoelen slaat
door bij EM Williams kasten vanaf
1972 of bij EM Bally kasten vanaf
1976.
Met ingang van 1972 heeft Williams hun popbumpers en slingshots gewijzigd naar gelijkspanning. Bally heeft deze wijziging pas in 1976 doorgevoerd. Dit maakte de spoelen een stukje sterker en feller. Om dit te bereiken gebruikten Williams en Bally een (silicium) Brug gelijkrichter. Helaas willen deze "bruggen" wel eens inwendig kostsluiting vertonen (doorslaan) waardoor de bij het starten van een spel de spoelenzekering direct doorslaat. Soms hebben de betreffende circuits een aparte zekering, deze vind je dan in de regel naast de betreffende gelijkrichter.Vervang de bruggelijkrichter door een nieuw 100volt (of hoger) 25Ampere exemplaar. Blijft de zekering daarna toch doorslaan controleer dan de bedrading naar de spoel en de spoel zelf op kortsluiting. Het is bovendien verstandig om de condensator te vervangen, als vervanging kun je een polyesthercondensator nemen van 1 microfahrad met een werkspanning van tenminste 250volt.
- De
hoofzekering van de spoelen slaat
door bij EM Williams kasten vanaf
1972 of bij EM Bally kasten vanaf
1976.
3c. Foutzoeken: De Gottlieb Reset Bank
- De Gottlieb
Resetbank werd gebruikt tot 1975 (waarna
deze werd vervangen door de Ax, Bx en Cx
latch relais). Goed beschouwd is het
feitelijk een hele rij relais die op een
metalen rek zitten gemonteerd met een
gemeenschappelijke resetstang. Als die
resetstang wordt aangetrokken (door zijn
GROTE spoel, rechtsboven op de foto),
worden alle relais in een beweging
teruggezet in hun beginstand. Dit gebeurt
bij de start van ieder nieuw spel.
De resetbank van Gottlieb kasten bevat diverse relais die van groot belang zijn bij de start van een spel. Ondermeer het Game Over relais en het Startrelais. Zorg er voor dat deze relaiscontacten schoon zijn en goed afgesteld. Om er gemakkelijk bij te kunnen is het hele rek opklapbaar na het losdraaien van twee vleugelmoertjes.
Jammer genoeg is dat omhoogklappen nogal een nutteloze bezigheid. Als de resetbank in werkpositie staat steunen veel van de contacten tegen de resetstang. Door het opklappen vallen deze contacten vrij en is hun afstelling niet meer na te gaan, correct afstellen moet je dus met de resetbank in gewone werkstand doen (vastgeschroefd). Dit is een vrij lastige klus.
- De Gottlieb resetbank spoel (die hele grote, rechtboven op de foto) werkt op 120 volt bij veel kasten! Het start relais werkt ook op 120 volt. Pas hier goed voor op tijdens het werken aan de resetbank. Deze spanning is levensgevaarlijk.
- Het
Gottlieb "S" Start Relais.
Bijna alle Gottlieb EM kasten met een resetbank hebben ook een "S" startrelais. Als dit relais wordt geactiveerd (door op de startknop te drukken) begint de flipperkast met zijn startprocedure. Hier volgt globaal de volgorde waarin de machine alles afhandelt:
- Druk op de startknop op de muntdeur. Dit sluit het electrische circuit naar het startrelais en deze sluit op zijn beurt een paar contacten.
- De scoremotor begint te draaien.
- De tellers worden terug op nul gezet.
- De diverse spel opties (en bijhorende relais) worden in hun beginstand gezet.
- De resetbank spoel trekt aan en zet alle relais in de bank terug in hun beginstand.
- De bal wordt in het spel gebracht en het spel kan beginnen.
Als je alle telwerken en stappenschakelaars hebt schoongemaakt en afgesteld en het spel wil nog steeds niet starten dan heb je (bij Gottlieb kasten) waarschijnlijk te maken met een vuil of verkeerd afgesteld contact op het "S" of game over relais. Dit komt vaak voor. Klap de resetbank omhoog en maak de contacten van het "S" en game over relais schoon. Als de telwerken in orde zijn dan is het bij Gottlieb eigenlijk bijna regel dat je de fout in de resetbank zult vinden.
Als je een Gottlieb kast niet met de startknop aan de praat krijgt probeer dan eens de resetbank met de hand te resetten. Dit is vaak net het duwtje dat de kast nodig heeft om uit de dood te herrijzen.
Een Gottlieb resetbank met de vleugelmoeren losgemaakt in omhoog geklapte stand.
Dit is nodig om de contacten schoon te kunnen maken
Je ziet linksonder nog net het lastige einde slag contact van het "S" relais.
- Het
Gottlieb startrelais ankercontact.
Een ander buitengewoon lastig geval is het "Gottlieb startrelais ankercontact". Dit contact bevindt zich onder het startrelais en je kunt het niet zien tenzij je de resetbank omhoogklapt. Nog ellendiger is dit contact omdat je de afstelling niet kunt zien en doen met de resetbank neergeklapt. Er rijst nu dus de vraag hoe kun je dit contact wel kunt zien EN afstellen. Uh, niet dus. Je zult de hele resetbank van de bodemplaat moeten losschroeven om dit te bewerkstelligenl! Vaak blijkt dit contact vuil te zijn of de afstelling ervan is verlopen. Met als gevolg dat de kast niet goed start. Telwerken en spelopties zullen netjes resetten maar daarna stopt de startprocedure. Het is dus een nogal belangrijk (en vaak vergeten) contact. Dit contact wordt geactiveerd door het anker dat het startrelais omklapt. Op het schema is het genaamd het "S Armature" switch.
3d. Foutzoeken: De Score motor
- Het zit er dik in dat het je is opgevallen dat er onderin de kast een ding met heel veel contacten zit dat door een motortje wordt aangedreven. Dat is dus de score motor. De functie van dit apparaat bestaat uit het geven van meerdere stroomstootjes naar andere onderdelen in de flipperkast. In sommige gevallen kan een taak niet door een enkel relais worden volbracht, denk hierbij bijvoorbeeld aan een speelveldcontact dat 50 punten moet geven. Aangezien het contact in kwestie slechts 1 stroomstootje kan afgeven, wordt deze taak door de score motor afgehandeld die dan 5 stroomstootjes naar het 50 punten telwerk geeft. Omdat de score motor zodanig is aangesloten dat hij pas kan stoppen als zijn taak volledig is afgehandeld komt het nog wel eens voor dat je in een defecte kast de score motor permanent ziet doordraaien.
(Links) Een Gottlieb score motor.
(Rechts) Een Williams score motor.(Bally SCM's lijken hier veel op)
- Omdat de
score motor dus een erg druk baasje is
krijgt deze ook erg veel te verduren en
de kans is dan ook groot dat je de
contacten een keer zult moeten afstellen.
Als je meer ervaring hebt in het
repareren van EM flippers zul je die
contacten dan ook als regel een keer
helemaal nazien en schoonmaken. Voorlopig
is het voldoende om eens nauwkeurig te
kijken of alle contacten netjes reageren
op de tanden van de wals die ze beweegt.
Vooral bij Gottlieb flippers is de contactafstand
nogal belangrijk voor het al dan niet
goed functioneren van de kast.
Veel beginnende EM reparateurs zoeken de fout bij de score motor zelf als deze niet tot stilstand wil komen na het starten van een spel. De score motor blijft echter doordraaien omdat er ergens anders een probleem zit in de kast! Een vaak voorkomend probleem is bijvoorbeeld een nul positie contact in een telwerk of een niet goed werkend score relais
De vele lagen contacten op een Gottlieb score motor
(van de zijkant bekeken).
- Hoe je bij
die lastige score motor contacten kunt
komen.
Score motors hebben een schroef , een paar splitpennen of soort van haarspelden waardoor het ding (deels) kan worden losgemaakt en opgeklapt. Hierdoor zijn veel contacten beter bereikbaar voor schoonmaak en afstelling (uiteraard zul je zien dat het contact waar je bij moet zijn om een probleem op te lossen dan nog steeds onbereikbaar is) Gottlieb score motoren hebben de mogelijkheid om het hele ding los te maken door ook de derde haarspeld eruit te trekken het het ding in zijn geheel uit de houder te pakken. Ook is er meestal een stekkertje aanwezig waarmee je de motor kunt uitzetten, dit is vooral nuttig bij het foutzoeken. Je kunt de score motor dan stap voor stap de handelingen laten uitvoeren en deze veel beter volgen.In het volgende hoofdstuk bespreken we meer gedetaileerd over de score motor,
scroll omlaag of klik hier om er rechtstreeks heen te springen.
3e. Foutzoeken: De startprocedure.
- Vanaf begin
70'er jaren werden er gebruikers
handleidingen bij de flipperkasten
geleverd. In deze handleiding stond
ondermeer de startvolgorde van de machine
in kwestie. Dat wil zeggen: De volgorde
waarin de machine de starprocedure
doorloopt nadat je een spel "afdrukt"
(op de startknop drukt). Deze
beschrijving is buitengewoon nuttig om te
kunnen nagaan wat er mis is met de
flipperkast als deze niet correct wil
starten.
De startprocedure is per kast verschillend maar over het algemeen kan worden gesteld dat er geen grote verschillen voorkomen tussen flipperkasten van hetzelfde merk. Ook dit is weer een handig steuntje in de rug als je niet in het bezit bent van een handleiding.
De hierna volgende startprocedures zijn vrij algemeen voor flippers uit de jaren 70. Ze kunnen weliswaar afwijken van de kast die je nou net aan het oplappen bent maar je krijgt toch een behoorlijk inzicht in wat er nou gebeurt nadat je op de startknop hebt gedrukt.
De Bally Startprocedure.
- Een munt wordt ingeworpen. Het coinrelais zal aantrekken. Het blijft aangetrokken staan door zijn eigen houdcontact en een contect op de score motor. Als de startknop wordt ingedrukt (inplaats dat er een munt wordt ingeworpen) en er staat een tegoed op de "credit" teller dan wordt het creditrelais aangetrokken die op zijn beurt het coinrelais weer aanstuurt.
- Het coinrelais zal het lockrelais aansturen (Dit schakelt de verlichting in). Het lockrelais blijft aangetrokken staan over zijn eigen houdcontact en een contact op het decayrelais.
- Het coinrelais stuurt tevens het resetrelais aan over een contact van het game-overrelais (als jouw kast niet wil starten, maak de contacten van het game-overrelais dan eens schoon; een veel voorkomend Bally probleem).
- De scoremotor begint te draaien. Deze zal de score-resetrelais aansturen. De score-resetrelais gaan (proberen) de telwerken op nul te zetten. Dit gebeurt door stroompulsen die van de scoremotor komen, ieder rondje van de score motor geeft een aantal impulsen naar de score-resetrelais waadoor deze op hun beurt de tellers gaan aansturen. Ieder telwerk heeft een nulstandcontact waardoor deze stopt op de nulstand en bovendien het resetrelais vrijgeeft. Pas als alle tellers op nul staan wordt de stroomkring naar het resetrelais verbroken en zou deze af kunnen vallen. Er moet echter nog meer gebeuren en andere zaken in de kast, hierna volgend, houden het resetrelais nog aangetrokken.
- Het coinrelais geeft via de scoremotor een puls aan de totalplay meter.
- Het resetrelais geeft via de scoremotor stroompulsen naar de stappenschakelaars die hierdoor naar hun nulstand zullen terugkeren (de balteller, spelerteller etc).
- Het coinrelais trekt, via de score motor, een punt van het tegoed op de creditteller af.
- Het coinrelais stuurt de terugstelling (latch) van het game-overrelais aan, ook dit gebeurt weer via een puls van de scoremotor.
- Het coinrelais zet de (soms aanwezige) 100.000 latchrelais op hun nulstand terug via een puls van de scoremotor.
- Als het contact van het outhole gesloten staat, of (bij multiball kasten) de contacten in de balhouder allemaal gesloten zijn, dan wordt er een bal uitgeworpen voor de afschieter door het outhole relais (bij multibal machines het bal release relais). Ook hier wordt de puls weer door de scoremotor gegeven.
- Nu zijn alle spelinstellingen in hun beginstand teruggekeerd en doordat deze allemaal hun nulstandcontact hebben geopend kan nu het resetrelais afvallen. Daar de scoremotor door een contact op het resetrelais werd aangestuurd zal deze nu ook tot stilstand komen. Ook hieruit blijkt weer dat het van zeer groot belang is dat de nulstandcontacten op alle telwerken en andere apparaten goed functioneren.
- Bij meerspeler kasten kan er nu nog een keer op de startknop worden gedrukt om een speler toe te voegen aan het spel. Dit keer zal het coinrelais niet het resetrelais aansturen maar de stappenschakelaar die het aantal spelers bepaald een stap omhoog suren, veder wordt de totalplay meter een keer aangestuurd en wordt er weer een punt van het tegoed op de creditteller afgetrokken.
De Gottlieb Startprocedure.
- Het inwerpen van een munt of het drukken op de startknop (bij Gottlieb heet dit de "replay" knop) bekrachtigt het "S" (start) relais. Dit start relais blijft aangetrokken staan via een van zijn eigen contacten en een op de score motor.
- Het "S" relais stuurt het "holdrelais" aan, de verlichting gaat nu branden (als dit het eerste potje spelen is na het inschakelen).
- Door een contact op het "S" relais begint de scoremotor te draaien.
- Het "S" relais stuurt een puls naar de totalplay meter via de scoremotor.
- Het "SB" relais (een soort van hulp startrelais) trekt nu aan door een contact op de scoremotor. Het "SB" relais stuurt op zijn beurt de reset relais aan("Z1" and "Z2"). Op een 1 of 2 speler kast is er soms alleen maar 1 "Z" relais.
- Het "Z2" relais (op 4 speler kasten) gaat nu de tellers van speler 3 en 4 terugstellen terwijl het "Z1" or "Z" relais de tellers van speler 1 en 2 (mits aanwezig) zal terugzetten op nul. Om dit te bereiken sturen deze "Z" relais de scorerelais aan.
- Het "SB" relais zet de stappenschakelaar voor het aantal spelers (player- of Coin unit) terug in zijn beginstand, ook weer met een puls van de scoremotor.
- Het "U" relais reset de Resetbank (of Ax, Bx, Cx relais bij kasten van na 1975) via een scoremotor contact. Dit relais reset tevens de bonusteller (als de kast er een heeft).
- Bij meerspelerkasten heeft het inwerpen van een volgende munt, of het drukken op de startknop, als resultaat dat het "PBx" relais aantrekt, ook weer via een Scoremotorcontact. De "x" staat hier voor het nummer van de speler (2 t/m 4).
- Als de bal zich in het "outhole" bevindt dan trekt nu het "O" relais aan. Het "O" relais stuut op zijn beurt via een contact op de Scoremotor en een contact op relais "XB" de spoel aan die de bal in het spel brengt (voor de afschieter). Opmerking: Het "O" relais treedt niet in werking totdat de bonusteller (indien aanwezig) in de begin- of nulstand is teruggezet. De bonus teller heeft overigens ook een nulstandcontact.
- Als je de bal kwijtraakt en deze terugkeert in het "outhole" dan wordt door het "P" relais de bal weer naar de afschieter gestuurd. Contacten op de "XB", "ZB", "P" relais en enkele Scoremotorcontacten schakelen vervolgens de speler (PBx) en of balteller een stap omhoog.
De Williams Startprocedure.
- Door een druk op de startknop wordt de creditteller een stap omlaag geteld. Dit gebeurt via nulstandcontacten op de creditteller en een op de "bal in spel" stappenschakelaar en een contact op het 2e coinrelais.
- Het einde slag contact op de creditteller stuurt nu het coinrelais aan.
- Het coinrelais stuurt de "tripspoel" van het game over relais aan .
- Het coinrelais stuurt het resetrelais aan. De Scoremotor gaat draaien.
- Het resetrelais stuurt de resetspoel op de balteller (een stappenschakelaar) aan via een contact van de scoremotor.
- Nu wordt door het resetrelais de latchspoel op zowel het 2e coinrelais als het game over relais aangestuurd.
- Het resetrelais stuurt via de scoremotor de scoreresetrelais aan.
- De scoreresetrelais geven nu de pulsen van de scoremotor door aan de telwerken, net zolang tot deze allemaal de nulstand hebben bereikt.
- Het resetrelais stuurt met plusen van de scoremotor de terugstapspoel op de bonusstappenschakelaar aan totdat het nulstandcontact wordt geraakt.
- Als dan het bonusrelais afvalt wordt het outholerelais aangestuurd via een ander nulstandcontact op de bonusteller en een scoremotorcontact.
- Het outholerelais laat de scoremotor draaien. De bonusteller stapt 1 stap omhoog en de bal wordt in het spel geschoten.
Als je deze startprocedures stap voor stap naloopt dan is het meestal snel duidelijk waar je de fout moet zoeken in de flipperkast. Als we als voorbeeld nou eens een Gottlieb machine nemen met vier spelers en na een druk op de startknop begint de scoremotor braaf te draaien, de tellers bewegen netjes naar hun nulstand, maar de scoremotor komt niet meer tot stilstand en er gebeurt verder niets meer. Een blik op de startprocedure leert ons dan al snel dat de fout zeer waarschijnlijk te vinden is in het "SB" relais of de "player up" stappenschakelaar. Een niet werkend nulstandcontact is mogelijk dan de boosdoener. Als er echter een of meer tellers niet op nul komen te staan dan moet de fout worden gezocht in hun nulstandcontacten.
3f. . Foutzoeken: Schema's lezen.
- Het lezen van deze oude EM schema's is een echte kunst. Het vraagt dan ook flink wat oefening. Maar als je het eenmaal onder de knie hebt dan neemt de kans op succes vooral bij speciale functies van de kast enorm toe. We gebruiken een Gottlieb schema als voorbeeld bij deze les. Gottlieb schema's zijn het lastigste om te doorgronden dus als je die meester wordt dan kun je alle EM schema's lezen.
- Mijn eigen
eerste kast (de Wizard van Bally) werkte
bij aanschaf volledig, de kast kwam
direct uit de exploitatie, sterker nog,
ik kocht 'm met exploitatieplaats en al (voor
120 piek en er bleek nog 63 piek in de
geldbak te zitten). Toch heb ik de
machine direct mee naar huis genomen om
deze eens op te poetsen en te proberen
het apparaat te doorgronden. Na openmaken
bleek er een bruine enveloppe in de kast
te liggen waar de schema's uit te
voorschijn kwamen. Maar oh ramp en
hellepie...........Het schema, anderhalve
meter lang, stond helemaal volgedrukt met
symbolen voor condensatoren en
neonlampen....En in de hele machine
was er geeneen condensator te bekennen en
nog minder neonlampen.
Het duurde dan ook even voor ik doorkreeg dat die Amerikanen een geheel eigen taal "spraken" op schema's en dat er contacten mee werden aangeduid.
Mocht je dus, net als ik toen, gewapend met de nodige kennis van zaken het schema openvouwen en er geen jota van begrijpen, ga dan niet meteen aan jezelf twijfelen maar realiseer je dat deze schema's gewoon anders zijn.
- Relais,
Control Bank en andere spoel tabellen.
Laten we eerst eens een blik werpen op de ralais, control bank en andere spoelen tabel op het schema hier links. Hier staan alle relais en spoelen in een kast netjes opgesomd. Ook wordt er hier en daar wat cryptische informatie bij gegeven."INDEX" is de referentie index. Als je goed kijkt dan zie je dat dit met behulp van letters en cijfers de verwijzing is naar de plats waar je de betreffende spoel op het schema kunt vinden.
"NO." is de afkorting van de naam van het betreffende relais (of spoel). Dit is weer een hulpje om de spoel in kwestie in de kast terug te kunnen vinden. Veel Gottlieb relais hebben een stickertje waar deze letter op staat. Deze afkorting wordt ook op het schema zelf gebruikt.
- "COIL" is het gebruikte type spoel, in feite dus het bestelnummer voor het geval je een nieuwe wilt aanschaffen.
- "TYPE"
is het soort relais. "INTERLOCK"
is een houdrelais. "AG" is weer
een ander soort.
Bij "CONTACTS" staat het aantal en soort contacten dat het relais bevat."4A,1B,2C" betekent dat het relais 4 normaal open contacten (type A), 1 normaal gesloten contact (type B), en 2 omschakelcontacten (type C) heeft. De letter achter de aantallen noemen we de "typen". Type A is normaal open, Type B is normaal gesloten en Type C is omschakel. Het getal voor het type is het aantal van dit type contact dat wordt gebruikt op dit relais.
"USE" is tenslotte de omschrijving van het relais.
Symbolen.
Een normaal open contact wordt getekend als twee parallelle streepjes op een schema. Een normaal gesloten contact net zo, maar dan met een schuin streepje er doorheen. Een omschakelcontact wordt getekend als de twee eerder genoemde contacten naast elkaar met een pijltje wijzend naar beide. Het gekrulde lijntje is een (relais)spoel. Een kort krulletje met een cirkel er omheen is een lampje. Williams en Bally tekenen meestal een cirkeltje om contacten heen als dit contact zich op de scoremotor bevindt.
Gottlieb's symbolen: De meeste fabrikanten gebruiken ongeveer dezelfde
symbolen op hun schema's.
- Draadkleuren.
Een andere tabel die je op het schema vindt is de draadkleurtabel. En iedere fabrikant gebruikt zijn eigen afkortingen voor de diverse kleuren (om je wakker te houden). Zoek het op het schema deze tabel eens op. Als je goed kijkt dan zie je dat de draden op het schema een kleurlabel hebben (hoewel je een draad soms helemaal tot het eind moet volgen om die te vinden). Sommige fabrikanten gebruiken letters voor de kleurcode, en andere weer cijfers.Gottlieb gebruikt de symbolen "-" en "&" tussen de kleurcodes om ook nog de wijze waarop de draad is gekleurd aan te geven. "BL-WH" bijvoorbeeld betekent een blauwe draad met een smalle witte streep. "BL&WH" daarentegen betekent dat de draad evenveel blauw als wit in zijn "jasje" heeft, dus een even dikke blauwe als witte streep ieder 50% van de kleur bevattend.
Bally gebruikt soms cijfers na de kleurcode. Dit cijfer staat voor het aantal keren dat de draadkleur al eerder in hetzelfde schema is gebruikt. Ook weer zoiets om je wakker te houden.
In het bijzonder bij Gottlieb kasten heeft de rode kleur de sterke neiging om tot volledig wit te verbleken. Een roodwitte draad ziet er dan dus uit als een volledig witte draad. Heel lollig en weer iets waar je attent door blijft. Dit komt bovendien nog erg vaak voor ook.
Op de plaats waar een draad in de machine op een lamp of spoel is aangesloten wijzigt de draadkleur. Draden die via connectoren lopen houden dezelfde kleur(en). De connectoren worden zelden op het schema ingetekend.
Bovendien worden er wel eens verkeerde kleuren op het schema aangegeven, dit gebeurt niet vaak maar voorkomen doet zeker.
De tekening van een Gottlieb's Scoremotor:
Dit is HEEL ERG misleidend. Het "zijaanzicht" is ontdaan van
alle contacten. De contacten zitten in al die gaatjes aan het metalen frame
geschroefd en staan haaks ten opzichte van wat de tekening schijnt weer te geven.
- De
Scoremotor op schema.
De manier waarop Gottlieb de scoremotor in het schema tekent en probeert duidelijk te maken is buitengewoon verwarrend. Ze tekenen een afbeelding waarop de boven en zijkant worden getoond en geven daar de de contactbanken op aan.Het bovenaanzicht laat zien dat iedere contactbank een nummer heeft, 1 t/m 4. Let op de iets gedraaide contactbank net rechts naast positie 3 1/2. Dit is een referentiepunt. Bij de meeste scoremotoren zitten er stickertjes op de contactbanken geplakt om verwarring te voorkomen, maar ze liggen na 20 jaar vaak ergens los onderin de kast.
Het zijaanzicht toont de plaats in de contactbank van de contacten zelf (de hoogte). Het contact dat het dichtst bij de bodem van de kast zit (het onderste) is contact "A" en het hoogste (bovenste) contact is "E".
Voorbeeld:
- A = contacten onder de draaiende kam.
- B = contacten die door pennen aan de onderkant van de kam worden bediend.
- C = contacten die door de kam zelf worden bediend.
- D = contacten die door pennen aan de bovenkant van de kam worden bediend.
- E = contacten die door LANGE pennen aan de bovenkant van de kam worden bediend.
- Nu je dit allemaal weet kun je uitzoeken waar een bepaald contact op het schema zich op de scoremotor bevindt. Als je bijvoorbeeld op zoek bent naar een contact dat het label "Motor 1C" erbij getekend heeft staan dan moet je dus zoeken naar contactbank 1 en vervolgens het middelste contact "C". Daar aangekomen zou je vervolgens een pakket van vier contacten kunnen vinden. Welke is het dan ? Dat kun je dan weer uitzoeken aan de hand van de kleur van de draden die ook weer op het schema staan.
3g. Foutzoeken: Schema's lezen (deel 2) en het repareren van spel-opties
- Dit hoofdstuk
is een vervolg op het schema lezen met
daarbij tevens wat oefening in het
uitzoeken van fouten in spel opties.
Het komt nog al eens voor dat een flipperkast zo op het eerste gezicht wel goed lijkt te werken maar dat na een paar potjes flipperen toch blijkt dat er "iets speciaals" op het speelveld het vertikt. In tegenstelling tot de puntentelling en het resetcircuit zijn dit soort zaken bij iedere kast weer anders. Een Wizard heeft bijvoorbeeld het "Flip-Flag" mechanisme en een Monte Carlo heeft voor zijn spel een komplete extra motorgestuurde relaisbank in de kast zitten. Een kast als Nip-It is zelfs een multibal kast. Deze spelverschillen kunnen zeer ver uiteenlopen en het is bijna ondoenlijk voor een beginner om daar in fout in op te sporen zonder het schema of de kennis om dit te lezen.
Deze schema's zijn qua opzet zo gemaakt dat er altijd een "stroomlooppad" in te vinden is. Bij Gottlieb schema's loopt de stroom op het schema van de linker BLK (effen zwarte) draad naar de rechterkant waar je de RED-WH (rood met dunne witte streep) op papier weer vindt.
De stroom loopt dus altijd van zwart naar rood !! houdt dat in gedachten.Een tip.
Een eenvoudige manier om uit te zoeken hoe een speelveld optie wordt aangestuurd is de bijhorende lamp(en) op het schema op te zoeken. Heb je die eenmaal gevonden dan kun je op het schema terugvolgen tot aan het relais dat die lamp(en) aanstuurt. Stel dat bijvoorbeeld de "Special when lit" optie het niet doet in jouw flipperkast. Vindt dan de lamp op het schema en volg de getekende draad terug naar het relais dat die lamp hoort in te schakelen. Kijk vervolgens dit relais eens nauwkeurig na maak de aanwezige contacten schoon en stel deze correct af. Als het relais niet aantrekt als de special aan hoort te staan zoek je de spoel op in de spoelentabel, kijk vervolgens op het schema waar die spoel zijn stroom vandaan krijgt (draad volgen) en dan weer dat apparaat in kwestie nazien. Op deze wijze krijg je de boel gegarandeerd altijd weer aan de praat.
Het schema van Gottlieb's "Batter Up" : Dit gedeelte behandeld de "Home Run" optie.
- Een
voorbeeld.
Stel dat het rolovercontact op het speelveld van de "Home Run" kast het niet doet. Het contact zelf is prima in orde, goed afgesteld en schoon. Maar er gebeurt echter helemaal niets als de bal er overheen rolt.Een blik op de RELAISTABEL op het schema leert ons dat er een relais is dat de Home Run optie bestuurd. Het wordt afgekort omschreven als "H" en bevindt zich op plaats 6E op het schema. Kijken we dan op die plaats dan zien we daar een relaisspoel met het label "H" waar een WH-BL draad naartoe loopt. Dat is dus de Home Run relaisspoel. Als je nu die draad naar rechts volgt dan blijkt deze bij de Home Run rolovercontacten uit te komen, twee normaal open contacten.Dit zijn de contacten die zich onder het speelveld bevinden. De draad vervolgt zijn weg verder naar beneden en naar rechts tot aan "Motor 1C".
Hier aangekomen ga je scoremotorcontact 1C opzoeken, schoonmaken en afstellen. Daarna ga je de boel testen. Werkt alles nu goed dan ben je klaar. Zoniet, dan ga je uitzoeken hoe dit circuit verder loopt.
Als je goed kijkt zie je dat meteen rechts van spoel "H" de WH-BL draad een aftakking heeft naar een normaal open contact met label "H". Dit contact bevindt zich dus op het "H" relais. Verder naar beneden vervolgt de draad zijn weg naar rechts en loopt uit op een normaal gesloten contact "MOTOR 2B". Het is dus een goed idee nu om deze contacten op te zoeken aan de hand van de draadkleuren en deze een onderhoudsbeurt te geven.
Er is nog een derde weg die de stroom kan volgen hier, via het Vari-Target. Als de Home Run dus nog steeds niet werkt zou ik alle Vari-Target contacten maar eens nazien en schoonmaken evenals het "U" contact aan de OR-WH draad die naar relais "U" loopt (het vari-target reset relais). Na het U relais eindigt deze draad bij het MOTOR 2B contact wat we daarnet al in orde hebben gemaakt.
Een ander voorbeeld.
Hier heb je een ander (lastiger) voorbeeld van het gebruik van een schema. Dit keer hebben we te maken met een Bally Nip-It die niet goed wil resetten na een druk op de startknop. Het "ball in play" lampje op de kopruit blijft namelijk op bal 3 staan. De stappenschakelaar (ball in play) is echter al gereviseerd dus een mechanisch probleem kan worden uitgesloten. Als we de resetspoel met de hand bedienen dan springt de stapper netjes naar bal 1 en het overeenkomstige lampje gaat braaf branden achter de kopruit.
Nip-it van Bally's : Let op de "Ball Count Unit Reset Solenoid", midden boven.
- Toen ik op
het schema keek bij de "Ball Count
Unit Reset Solenoid" zag ik dat er
diverse zaken worden aangestuurd door
dezelfde contacten. Kijk eens naar het
omschakelcontact van het resetrelais aan
de linkerkant. En vlak ervoor zie je dat
de spoelen van de totalplay meter en de
"Coin unit step up" er ook op
zijn aangesloten. Dat hele zaakje wordt
op zijn beurt weer gestuurd door
scoremotorcontact 3A EN een contact op
het coinrelais. De andere kant op (naar
rechts) wordt alleen de "Player unit"
aangestuurd en schijnt verder niets te
maken te hebben met het resetcircuit.
Bij een druk op de startknop viel het me bovendien op dat de Totalplay meter niet versprong, hieruit kon ikdus afleiden dat het omschakelcontact op het resetrelais niets met deze fout te maken had. Bleven over scoremotorcontact 3A en het contact op het resetrelais. Toen ik echter deze contacten goed bestudeerde bleek dat ze allebei schoon waren en ook prima leken te zijn afgesteld. Maar wat veroorzaakte dan in hemelsnaam deze fout?
Toen ik eens nauwkeurig naar de resetspoel keek van de "Ball Count Unit" zag ik dat deze probeerde aan te trekken bij een druk op de startknop. De puls om de spoel helemaal aan te laten trekken scheen gewoon tekort te zijn waardoor deze stappenschakelaar niet in zijn nulstand kon springen. Even terug naar het resetrelais. Ik heb met behulp van een snoertje met twee krokodillebekklemmetjes dit relaiscontact kortgesloten waardoor nu alleen het scoremotorcontact nog de boel kon beinvloeden. Toen ik daarna op de startknop drukte werkte alles opeens prima, de resetspoel trok met een stevige tik aan en de stapper sprong netjes terug naar zijn beginstand.
Aangezien het coinrelaiscontact op het coinrelais zat, hield datgene wat het coinrelais aanstuurde dit relais niet lang genoeg aangetrokken. Terug dus naar het schema en maar weer kijken naar wat er het coinrelais aanstuurt.
Nip-it van Bally: Kijk naar het "Coin Relay" in de linkerboven hoek.
- Het
coinrelais wordt bestuurd door twee
parallelle contacten: een op het
coinrelais zelf en een op het
creditrelais. Deze verbinding loopt
vervolgens via scoremotorcontact 8F en 10F.
Bovendien wordt het coinrelais ook
aangestuurd door het contact van de
"First Coin Chute". (de goeie
ouwe tijd van 1 kwartje per spel).
Eerst ben ik toen de scoremotor contacten gaan nakijken maar die waren ook in orde. Vervolgens ben ik de contacten op het coinrelais gaan nazien, het houdcontact was goed in orde maar bij een druk op de starknop bleek dat het contact dat het resetrelais aanstuurt stevig stond te vonken als het relais aantrok. Bingo, fout gevonden. Het bleek dus dat dit contact maar amper de stroom doorliet met als gevolg dus de bovenstaande storing. Simpel een kwestie van schoonmaken en afstellen.
3h. Foutzoeken: Andere problemen en verhalen
Hier volgen nog een paar andere storingen die leerzaam kunnen zijn voor een beginnende EM reparateur.- Probleem:
Bij een Bally kast verzwakt de
verlichting tijdens een spelletje.
Oplossing: Kijk de zekeringhouder eens na. In het bijzonder bij Bally kasten zijn deze hun veerkracht nogal eens kwijt zodat de zekering niet goed "pakt" in de houder. Het gevolg is een slecht contact tussen zekering en houder. Bij Bally machines valt hier in de regel niets aan te buigen omdat de houders meteen afbreken, vervangen dus. Bij de andere merken kun je de houders vaak wel wat strakker buigen en in noodgevallen kun je een krokodillebekje over de zekering heenzetten om deze op zijn plaats te houden. Overbrug nooit de zekering(houder) als er dan iets verkeerd gaat vliegt de kast gegarandeerd in brand. - Probleem:
Bij een Gottlieb kast blijft er een
popbumperrelais aangetrokken staan.
Hierdoor blijft ook een van de tellers
aangetrokken staan.
Oplossing: Om te uit te zoeken wat er hier fout gaat moeten we eerst begrijpen hoe een popbumper werkt. Als de bal op het speelveld de popbumper raakt dan wordt er een contact gesloten dat op zijn beurt het popbumperrelais aanstuurt. De normaal open contacten op dit relais doen dan de volgende dingen:- Een contact houdt dit relais aangetrokken.
- Een ander contact stuurt een scorerelais aan (om de punten te scoren).
- Een stuurt de eindcijfer stapper aan (match unit) en soms de bel.
- En eentje stuurt de spoel van de popbumper aan die dan de bal een zet geeft.
Als de popbumper spoel wordt aangestuurd dan wordt de zuiger geheel in de spoel getrokken. Aan het einde van die beweging raakt het mechanisme een normaal gesloten contact (een einde slag ofwel EOS contact). Als dit contact zich hierdoor nu opent wordt de stroomkring naar het popbumperrelais verbroken waardoor dit afvalt.
De oplossing bestaat meestal uit het schoonmaken en afstellen van 2 contacten. Ten eerste het EOS contact op de popbumper. Deze hoort het relais vrij te geven, gebeurt dat niet dan blijft het relais permanent aangetrokken staan. De tweede grote kandidaat is het wat grotere contact op het popbumperrelais dat de popbumperspoel aanstuurt. Als dit contact niet werkt dan trekt de bumperspoel niet aan. En als popbumper niet aantrekt wordt dus ook nooit het EOS contact geopend. En tsja, als het EOS contact niet opent wordt de stroomkring naar het relais weer niet verbroken..........Schoonmaken en afstellen is wederom de juiste oplossing.
3i. Gottlieb muntdeurtjes: Een schokkende ervaring
- Je hebt
eindelijk jouw favoriete Gottlieb kast
aan de praat gekregen (nou ja, bijna). En
je bent hier best wel trots op. Hoogste
tijd dus om er eens een potje op te
spelen. Affijn familie en vrienden er
omheen verzameld, stekker erin, je
wijsvinger beweegt zich langzaam en
demonstratief richting startknop,
iedereen houdt zijn adem in.....
En je krijgt me me daar toch een electrische opzaniker. Iedereen ligt natuurlijk helemaal blauw van het lachen. Alles loopt natuurlijk goed af, alleen jouw zelfvertrouwen heeft een flinke deuk opgelopen, je staat nog even te suizebollen en vraagt je af wat dit nou weer mag zijn.............
Het isolatiepapiertje bij de startknop
(replay button) is er tussenuit gekropen
en misschien gescheurd. Hierdoor maakt de metalen
knop direct contact met de contactbladen
die er achter zitten. SCHOKKEND!
- De oorzaak is
gelegen in het feit dat de metalen
startknop nu contact maakt met het
circuit van het startrelais. En dit
relais werkt op 115 volt en niet de
gebruikelijke 24 volt. Omdat de startknop
van metaal is en dus geleidend, plaatsen
ze bij Gottlieb een isolatiepapiertje
tussen de knop en de contacten. Dit moet
voorkomen dat je een schok krijgt. Maar
na verloop van tijd kan dat papiertje
verslijten, scheuren of er tussenuit
kruipen. Hierdoor maakt de startknop
direct contact met de bladen erachter.
Een druk op de knop heeft dan als gevolg
dat de electriciteit de kortste weg zoekt
en wel via jouw lichaam naar de grond. Je
krijgt dus een schok.
Een andere manier om een optater te krijgen is van de muntinworp contacten. tenminste een van deze contacten is rechtstreeks met het startrelais verbonden. Als het isolatiepapiertje hier kapotgaat krijg je dus ook een schok.
Als je goed kijkt dan zie je dat het isolatiepapiertje bij dit startknopcontact er tussenuit is gekropen. Dit kan je dus een aardige schok opleveren.
Het isolatiepapier moet echt goed tussen de bedieningsknop en de
contactbladen zitten zodat de metalen knop het contactenpakket niet kan aanraken.
- Om er zeker van te zijn dat je geen schok zult krijgen is het verstandig om het isolatiepapier bij de startknop maar meteen te vervangen. Een veel veiliger kinststof plaatje is leverbaar in onze eigen winkel. Ook de muntinworpcontacten kun je maar beter gelijk op dezelfde wijze beveiligen.
Monteer een nieuw netsnoer.
Sluit een nieuw geaard snoer aan. (kijk naar de zwarte draden) en monteer de geel-groene draad
aan de metalen buitenkant van de transformator. (op de foto zie je een groene draad, dat is de Amerikaanse kleur voor aarde). Ook zie je hier een bruin stuk snoer naar de netschakelaar, voorin de kast, lopen .
Als alles klaar is dan bundel je de bedrading weer netjes met tie wraps.
- Aangezien je nu toch bezig bent met de bedrading is het beslist aan te raden een aardleiding in de kast aan te brengen. Het oude netsnoer is inmiddels 25 jaar of ouder en nu toch echt wel aan vervanging toe. Gebruik dus drieaderig snoer en sluit de geel-groene draad op de metalen behuizing (kern) van de transformator aan. Sluit vervolgens een dikke (liefst geel-groene) draad op datzelfde punt aan en sluit het uiteinde op de metalen bovenranden van de kast aan. Daarna laat je deze draad doorlopen naar de muntdeur en het "kozijn" daarvan. Nog een draad naar de metalen rand vooraan (de lockbar) en je hebt nu een behoorlijk veilige flipperkast. Uiteraard heeft dit allemaal alleen maar zin als je de kast op een geaard stopcontact aansluit. Als er geen netschakelaartje in de kast zit monteer je er nu ook meteen een. Dit staat beschreven in het hoofdstuk over de aan/uit schakelaar
3j. Spoelen met te lage weerstand.
- Probleem:
"De bal vrijgeefspoel in mijn
Gottlieb Central Park uit 1965 wil niet
meer uitgaan en ik zie een hevige vonk
van de contacten bij die spoel en bij het
1 punt relais komen."
De bal vrijgeefspoel is een houd spoel. Deze blijft aangetrokken staan totdat de eerste bal een punt heeft gescoord. Er bevindt zich een normaal gesloten contact op het 1 punt relais. Wordt er een punt gescoord dan opent dit contact en daardoor valt de vrijgeefspoel dan af.,
Het gaat hier echter om die hevige vonk bij de contacten. Dit betekent dat de spoel een te lage weerstand heeft, iets wat wel vaker gebeurt bij houdspoelen. Dit type spoel blijft lang achtereen aangetrokken staan en wordt daardoor heet en verbrand op de lange duur zijn inwendige isolatie. Dat veroorzaakt een inwendige korstsluiting en verlaagt de spoelweerstand nog verder wat op zijn beurt een nog hetere spoel tot gevolg heeft. Deze neerwaardse spiraal is niet meer te stoppen en op een zeker moment is de weerstand van de spoel zover gedaald dat we van een verbrande spoel kunnen spreken. De weerstand is dan lager dan 3 Ohm en de rookwolken slaan er waarschijnlijk uit. Normaal gesproken hebben houdspoelen een weerstand van 12 tot 100 Ohm. Bij een weerstand lager dan 10 Ohm zal de spoel snel te heet worden en verbranden, zelfs als deze maar korte momenten wordt bekrachtigd.
Als je een "hevige vonk" tussen contacten ziet dan wil dat zeggen dat er op die plaats een vlamboog* tussen de contactpunten ontstaat. Hierdoor kan het contact zich (electrisch gezien) niet openen, en de spoel blijft onder spanning staan. Aangezien de bal vrijgeefspoel een erg lage weerstand had ontstond over het contact een vlamboog, doordat een vlamboog de stroom onverminderd geleidt blijft de spoel dus aangetrokken staan.
Na vervanging van de betreffende spoel hield het overmatige vonken op en de spoel werkte weer normaal (hij viel viel netjes af na het aansturen van het 1 punt relais).
* Een vlamboog ken je misschien wel van een electrisch lasapparaat.
Een vlamboog onstaat doordat er bij grote hitte wat metaal verdampt,
die in die verdampte toestand de electriciteit gaat geleiden,
hierdoor neemt de hitte nog verder toe en de beide contactpunten
zullen dan ook snel wegdampen of verbranden.
Bij lassen is dit juist de bedoeling, bij een flipperkastcontact duidelijk niet.
- Aha, je bent
dus het ongeduldige type, je krijgt het
niet voorelkaar om alle bovenstaande
informatie te lezen en al die dingen te
gaan doen. Je wilt alleen de meest
noodzakelijke informatie. Tsja, dan is
deze checklist geknipt voor jou als jouw
EM flipperkast niet (goed) werkt. Volg
gewoon deze lijst...
